เกสรซ่อนกาย “ชันโรง” เจ้าซ่อนอะไรไว้

ชันโรง (Stingless Bee) เป็นผึ้งชนิดหนึ่งที่ไม่มีเหล็กใน มีขนาดที่เล็กมาก มากจนอาจจะมองไม่เห็น เรียกว่าเป็นผู้อยู่เบื้องหลังระบบนิเวศที่สมบูรณ์​

ตัวน้ำผึ้งชันโรง ถือเป็นยาอายุวัฒนะ เป็น Super Food เนื่องจากมีสารอาหารสูง มีวิตามินและแร่ธาตุหลากหลายชนิด และมีสารต้านอนุมูลอิสระ ซึ่งช่วยในการบำรุงร่างกาย เสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน

ทั่วโลกพบชันโรงมากกว่า 400 ชนิด ขณะที่ประเทศไทยพบได้ 37 ชนิด หลัก ๆ มีอยู่ 3 กลุ่ม คือ ชันโรงป่า ( เช่น ชันโรงสิรินธร) ชันโรงกึ่งป่ากึ่งบ้าน (เช่น ชันโรงใต้ดิน ชันโรงญี่ปุ่น) และ ชันโรงบ้านหรือผึ้งจิ๋ว (เช่น ชันโรงหลังลาย ชันโรงขนเงิน ชันโรงรุ่งอรุณ)

ขนาดของลำตัวของชันโรงอยู่ที่ประมาณ 3 – 4 มิลลิเมตรเท่านั้น ยิ่งมีสีดำกลมกลืนไปกับธรรมชาติ ทำให้เราอาจจะแทบไม่สังเกตเห็นพวกเขาเลย

ชันโรงไม่ดุเหมือนผึ้ง จะใช้การกัดแทนการต่อย หากโดนเข้าไปก็จะเจ็บเล็ก ๆ เหมือนมดกัด แต่ไม่มีพิษอะไร

เพราะได้ชื่อว่า “ผึ้งจิ๋ว” และพวกเขาก็ “จิ๋วแต่แจ๋ว” สมชื่อ เพราะมีส่วนสำคัญกับระบบนิเวศ ชันโรงจะช่วยผสมเกสรผลไม้ อย่างทุเรียน มังคุด เงาะ ลิ้นจี่ ลำไย มะพร้าว ส้มโอ พริก แตงกวา ฟักทอง ฯลฯ โดยชันโรงจะช่วยให้อัตราการติดพืชผลเพิ่มขึ้น 80 – 90% เลยทีเดียว

ชันโรงจะมีพื้นที่การหากินที่ชัดเจนมาก และเป็นสัตว์ที่รักบ้านมากแบบที่ไม่ยอมทิ้งรังไปไหน

พวกมันจะออกหาอาหาร เก็บเกสร  และน้ำต้อย ในรัศมีประมาณ 300 เมตร การจัดเก็บน้ำผึ้งชันโรงจึงง่ายกว่าผึ้งโดยทั่วไปซึ่งบินไปไกลกว่า ทั้งยังแสดงถึงเสน่ห์ของกลิ่นหอมและรสชาติ จากพันธุ์ไม้ในอาณาเขตที่ออกเขาหากิน น้ำผึ้งชันโรงในแต่ละพื้นที่จึงอาจจะมีรสชาติแตกต่างกันไป

ชันโรงเป็นแมลงสังคม รวมตัวกันเป็นกลุ่ม และแบ่งหน้าที่การทำงานตามวรรณะ โดยมีวรรณะนางพญา คอยวางไข่และควบคุมรัง ส่วนวรรณะชันโรงงาน ก็ใช้แรงงานตามชื่อ ทำทุกอย่างในรังและนอกรัง ทั้งการหาอาหาร เก็บเกสร น้ำหวาน และยางไม้ ขณะชันโรงตัวผู้ จะทำหน้าที่ผสมพันธุ์กับนางพญาพรหมจรรย์

วิสาหกิจชุมชนผู้เลี้ยงชันโรง บ้านทับมา

เราก็ได้เรียนรู้เกี่ยวกับแมลงตัวน้อยนี้ เนื่องจากได้เข้าเยี่ยมชม วิสาหกิจชุมชนผู้เลี้ยงชันโรง บ้านทับมาจ.ระยอง ซึ่งเป็นแหล่งเรียนรู้การเลี้ยงชันโรงและจำหน่ายผลิตภัณฑ์จากชันโรง

นอกจากจะมาเรียนรู้เรื่องการเลี้ยงชันโรงแล้ว ทางกลุ่มยังมีกิจกรรมที่พร้อมรับกลุ่มท่องเที่ยวศึกษาดูงาน ท่ามกลางบรรยากาศบ้านสวนในท้องทุ่ง ที่เต็มไปด้วยความร่มรื่น

ทางเดินเข้าตัวบ้าน เริ่มต้นทักทายด้วย “รักแรกพบ” ซึ่งเป็นหนึ่งดอกไม้ที่ใช้เป็นแหล่งอาหารของผึ้งและชันโรงที่เข้ามาดอมดม

จากนั้นก็เข้าสู่สะพานไม้  ซึ่งมีฐานการเรียนรู้เล็ก ๆ ให้ศึกษาเกี่ยวกับการเลี้ยงชันโรง

วิสาหกิจชุมชนผู้เลี้ยงชันโรง บ้านทับมา มีสมาชิกกว่า 40 คน ช่วยส่งเสริม สร้างงาน สร้างอาชีพให้คนในชุมชน พร้อมด้วยการสร้างความอุดมสมบูรณ์ให้กับสิ่งแวดล้อม

ผลิตภัณฑ์จากชันโรง

นอกจากการเรียนรู้เรื่องการเลี้ยงชันโรงแล้ว ที่นี่ยังมีการต่อยอดผลิตภัณฑ์จากชันโรง เริ่มต้นจาก น้ำผึ้งชันโรง ที่ได้ชื่อว่ามีประโยชน์อย่างมาก

หลังจากเก็บน้ำผึ้งแล้ว ตัวยางไม้ ซึ่งเป็นโรงชัน หรือ รังที่ชันโรงอาศัยอยู่ ยังนำมาสกัดสาร “Propolis” ด้วยคุณสมบัติที่เปรียบได้กับ “กาวธรรมชาติ” จึงนำไปแปรรูปเป็นของใช้ รวมทั้งเครื่องสำอางต่าง ๆ

ทางกลุ่มมีการผลิตยาหม่องสมุนไพร สบู่ สกินแคร์ ฯลฯ ถือเป็น “มหัศจรรย์แห่งชันโรง” ที่กินได้ ใช้ได้ และให้คุณค่ากับสังคมและสิ่งแวดล้อม

เกสรซ่อนกาย เธอ (ชันโรง) ที่ซ่อนไว้

ไฮไลต์ที่ไม่อยากให้พลาด คือ การต่อยอดน้ำผึ้งชันโรง ซึ่งมีเกสรชันโรงผสมอยู่ ทางกลุ่มได้คิดค้นเป็นเมนูของว่าง “เกสรซ่อนกาย” ซึ่งได้รับรางวัล Best Award จากโครงการ MICE Coffee Break  พลิกโฉมเมนูอาหารว่างจากวัตถุดิบประจำถิ่น สู่เมนูสร้างสรรค์

“เกสรซ่อนกาย” นำวัตถุดิบหลักจากเกสรชันโรงที่มีอยู่ในน้ำผึ้งชันโรง มาผสมผสานเป็นของว่าง มีลักษณะคล้ายกับเค้กผลไม้ (Fruit Cake) แต่จะหวานน้อย อร่อยชื่นใจ ใช้การผสมผสานวัตถุดิบท้องถิ่นอื่น ๆ เข้าไปด้วย ไม่ว่าจะเป็น กล้วยตาก และธัญพืชต่าง ๆ

เมนูนี้ห้ามพลาด นอกจากจะได้สัมผัสเนื้อนุ่ม ๆ หอมละมุน ยังมีการดีไซน์หลอดเล็ก ๆ ที่ใส่น้ำผึ้งชันโรงให้ได้ลิ้มชิมรสกันด้วย

ใครที่สนใจเข้ามาเที่ยวชมหรือศึกษาดูงาน รวมทั้งเลือกซื้อผลิตภัณฑ์ ก็แวะกันมาได้ที่ วิสาหกิจชุมชนผู้เลี้ยงชันโรง บ้านทับมา จ.ระยอง ที่นี่ยังมีร้านกาแฟสวย ๆ คอยต้อนรับ พร้อมกิจกรรมต่าง ๆ

ติดตามรายละเอียดได้ที่ Facebook: บ้านมีชันดี โทร. 098 265 6542

ขอขอบคุณ

การเดินทางเยี่ยมชม “วิสาหกิจชุมชนผู้เลี้ยงชันโรง บ้านทับมา” เป็นหนึ่งในเส้นทาง “EEC MICE FAM Trip 2025” ภายใต้แนวคิด “EEC MAXIMICE THE FUTURE: เปิดศักยภาพไมซ์ ก้าวสู่อนาคตไปกับอีอีซี” ณ จังหวัดระยอง จัดโดย สำนักงานส่งเสริมการจัดประชุมและนิทรรศการ (องค์การมหาชน) หรือ ทีเส็บ

นำเสนอศักยภาพของระยองในฐานะหัวเมืองไมซ์แห่งใหม่ ภายใต้คอนเซปต์ MAXIMICE THE FUTURE เพื่อสะท้อนความพร้อมของพื้นที่อย่างรอบด้าน ทั้งเรื่องชุมชน อาหาร นวัตกรรม BCG และ Wellness